Đạo luật AI của Liên minh châu Âu (EU AI Act) ra đời nhằm thiết lập một khung pháp lý chặt chẽ quản lý các hệ thống AI, không chỉ áp dụng cho các quốc gia EU mà còn mở ra hướng tiếp cận hữu ích cho những quốc gia có quan hệ thương mại và hợp tác công nghệ với châu Âu như Việt Nam. Điều này đặt ra câu hỏi: Các doanh nghiệp Việt Nam có thể rút ra bài học gì từ EU AI Act? đâu là cơ hội và thách thức khi áp dụng các tiêu chuẩn này tại Việt Nam?

Đạo luật AI của EU: Nền tảng quản lý an toàn và bảo mật

Đạo luật AI của EU đã thiết lập một khung pháp lý chi tiết, phân loại các hệ thống AI theo bốn mức rủi ro từ “Rủi ro không chấp nhận” (Unacceptable Risk) đến “Rủi ro tối Thiểu” (Minimal Risk). Các hệ thống thuộc nhóm "Rủi ro không chấp nhận" bị cấm hoàn toàn vì nguy cơ gây hại cao tới quyền con người và an toàn. Với các hệ thống thuộc nhóm "Rủi ro cao" (High Risk), như AI trong y tế và tuyển dụng, doanh nghiệp phải tuân thủ nghiêm ngặt về bảo mật, minh bạch và quản lý dữ liệu, bao gồm kiểm soát nguồn dữ liệu, bảo vệ quyền riêng tư và duy trì biện pháp giám sát liên tục. Những hệ thống ở mức "Rủi ro hạn chế" (Limited Risk) yêu cầu tính minh bạch khi tương tác với người dùng, trong khi "Rủi ro tối Thiểu" chỉ cần tuân thủ quy định bảo mật chung.

Đây là một bước tiến lớn nhằm giảm thiểu rủi ro cho người dùng và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, đặc biệt đối với các doanh nghiệp Việt Nam muốn mở rộng sang thị trường châu Âu. Việc tuân thủ các quy định trong EU AI Act không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro pháp lý mà còn tạo dựng niềm tin với đối tác và khách hàng quốc tế. Các công ty đáp ứng các tiêu chuẩn này sẽ có lợi thế cạnh tranh rõ ràng, khi đối tác châu Âu thường ưu tiên hợp tác với doanh nghiệp đảm bảo an toàn và tuân thủ chuẩn mực quốc tế.

Cơ hội cho Việt Nam trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu thay đổi

Sự gia tăng các quy định nghiêm ngặt về AI tại châu Âu và xu hướng chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu đang tạo ra cơ hội lớn cho Việt Nam. Trong bối cảnh nhiều công ty quốc tế muốn giảm phụ thuộc vào Trung Quốc, Việt Nam đã trở thành điểm đến hấp dẫn nhờ chi phí sản xuất hợp lý, lao động trẻ và môi trường đầu tư thân thiện.

Để tận dụng tốt cơ hội này, các doanh nghiệp Việt Nam cần bảo đảm chuỗi cung ứng đáp ứng các tiêu chuẩn bảo mật và quyền riêng tư theo quy định của EU AI Act. Điều này không chỉ thu hút nhà đầu tư từ EU và Mỹ mà còn giúp sản phẩm và dịch vụ của họ cạnh tranh tốt hơn trên thị trường quốc tế. Để đạt được điều này, các doanh nghiệp cần đầu tư vào hạ tầng kỹ thuật, đào tạo nhân lực và nâng cao quản lý rủi ro, bảo mật dữ liệu, những yếu tố đòi hỏi sự thay đổi cả về tài chính lẫn chiến lược.

Phân tích rủi ro và quản lý minh bạch trong các hệ thống AI

Theo EU AI Act, các hệ thống AI thuộc nhóm "Rủi ro hạn chế" và "Rủi ro tối thiểu" cũng phải tuân thủ các nguyên tắc về bảo mật và minh bạch, dù mức độ yêu cầu không cao như nhóm "Rủi ro cao". Đối với các doanh nghiệp Việt Nam, việc học hỏi từ cách phân loại này có thể giúp triển khai AI an toàn và hợp lý hơn.

Các doanh nghiệp cần đánh giá kỹ dữ liệu mà AI sử dụng và chỉ thu thập, xử lý những thông tin cần thiết. Ngoài ra, kiểm tra tính an toàn và tương thích của AI khi tích hợp vào hệ thống khác cũng rất quan trọng để bảo vệ quyền lợi người dùng. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp tránh rủi ro mà còn thể hiện cam kết bảo vệ người dùng, yếu tố ngày càng được khách hàng trong và ngoài nước coi trọng.

Thách thức đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam

Việc áp dụng các quy định phức tạp từ EU vào quản lý AI có thể đem lại nhiều lợi ích, nhưng cũng đặt ra thách thức lớn đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) tại Việt Nam. Nhiều SMEs gặp khó khăn trong đầu tư công nghệ bảo mật tiên tiến và xây dựng quy trình quản lý rủi ro. Với nguồn lực hạn chế, chi phí để tuân thủ tiêu chuẩn bảo mật và quyền riêng tư khá cao, đặc biệt khi cạnh tranh với các công ty lớn có nguồn lực tài chính mạnh hơn.

Để vượt qua những thách thức này, SMEs có thể tìm kiếm đối tác và chuyên gia hỗ trợ về công nghệ và bảo mật, cũng như tận dụng các chương trình hỗ trợ của chính phủ. Việt Nam hiện đang thúc đẩy chiến lược chuyển đổi số và phát triển kinh tế số, tạo cơ hội để SMEs nâng cao năng lực bảo mật và tuân thủ quy định quốc tế.

Định hướng phát triển AI an toàn và bền vững

Việc học hỏi từ EU AI Act là một bước đi quan trọng để doanh nghiệp Việt Nam phát triển AI an toàn và bền vững. Đây không chỉ là bài học quản lý rủi ro mà còn là cơ hội để xây dựng hệ thống AI có trách nhiệm, minh bạch và bảo vệ quyền lợi người dùng. Khi AI phát triển mạnh mẽ và các quy định công nghệ thay đổi liên tục, doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động nắm bắt và áp dụng tiêu chuẩn quốc tế, từ đó nâng cao uy tín và tạo ra giá trị lâu dài.

Định hướng phát triển AI an toàn sẽ giúp doanh nghiệp Việt Nam duy trì sức cạnh tranh trong hội nhập quốc tế. Bằng cách đầu tư vào quản lý rủi ro và tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế, doanh nghiệp có thể xây dựng nền tảng phát triển công nghệ AI vững chắc, đóng góp vào sự phát triển bền vững của ngành công nghệ Việt Nam và nâng cao vị thế trên thị trường toàn cầu.